Herman Pieter de Noo. Foto familie De Noo.
Jacobus Duller, Johannes Hamers, Gerardus Johannes Kroon, Willem Frederik Wijnnobel en Herman Pieter de Noo
zijn vermeld op het gedenkteken van de NS op het Station van Haarlem.
VELSEN - Van alle verwijzingen naar het spoor in Velsen, is de De Noostraat misschien wel de meest bijzondere. Deze straat is vernoemd naar de voormalige stationschef van Velsen IJmuiden-Oost: Herman Pieter de Noo. Een interessante man in een uitzonderlijke tijd met een onvoorstelbaar tragisch verhaal.
IJmuider Courant Door Wim Wegman - 1-5-2014, 15:24 (Update 1-5-2014, 15:24)
De Noo had een lange loopbaan achter de rug bij de HSM en later de Nederlandsche Spoorwegen toen hij op 1 januari 1940 in IJmuiden aan de slag ging. Hij haalde er, voor een stationschef althans, opmerkelijk vaak de krantenkolommen.
Zo beschrijft de IJmuider Courant in maart 1941 hoe hij een gouden dameshorloge tussen de rails terugvond waar het gehele personeel enkele maanden ervoor samen met de ongelukkige eigenaresse nog tevergeefs naar had gezocht. Korte tijd later ontpopte hij zich zelfs als een ware mensenredder. Een vrouw die zich kennelijk te laat realiseerde dat ze bij station Velsen IJmuiden-Oost was gearriveerd, maakte aanstalten om met twee kinderen op haar arm de rijdende trein uit te stappen. De Noo had zich geen moment bedacht, rende de treeplank op en hield de vrouw tegen. Tegelijkertijd riep hij naar een van de andere reizigers om aan de noodrem te trekken, zodat de trein veilig tot stilstand kon komen. Maar dat was niet de reden dat hij een straat naar zich vernoemd kreeg. Die lag in de tragische ontknoping van de in het westen van Nederland enigszins vergeten April-meistakingen tegen de Duitse bezetters. In 1942 en 1943 nam de onrust over het optreden van de Duitsers steeds meer toe. De boel ontplofte toen de Duitsers op 29 april 1943 bekend maakten dat de 300.000 Nederlandse oud-militairen die in mei 1940 hadden gevochten zich alsnog als krijgsgevangenen moesten melden. Ze zouden vervolgens in Duitsland te werk worden gesteld.
Stakingen
Kort na de bekendmaking braken er stakingen uit, vooral in het noorden, oosten en zuiden van het land. Ook bij de spoorwegen legden mensen spontaan het werk neer. In het westen, waar de herinnering aan de bloedig neergeslagen Februaristaking van 1941 nog vers was, was de stakingsbereidheid minder. De Duitsers sloegen ook de April-meistakingen van 1943 keihard neer. Herman Pieter de Noo was een van de slachtoffers daarvan. Op 2 mei 1943, vandaag 71 jaar geleden, veroordeelde het standgerecht in Amsterdam hem ter dood. De aanklacht tegen hem luidde dat hij ’heeft getracht spoorwegpersoneel tot staking aan te sporen en openlijk uitdrukking heeft gegeven aan zijn spijt dat dit niet is gelukt’.
Hoogovens
Dat klinkt een beetje alsof De Noo als een soort vakbondsman in een geheime actievergadering zijn mensen heeft opgeroepen het werk neer te leggen. In werkelijkheid ging het allemaal wat minder spectaculair aan toe. Tijdens het proces tegen zijn ’verraadster’, de echtgenote van NSB-ringleider in Velsen Wim Rosendahl, kwam de ware toedracht op tafel. Op 30 april 1943 stond De Noo bij een groenteboer in IJmuiden toen de geruchten over stakingen bij onder meer de Hoogovens ter sprake kwamen. De stationschef liet zich toen ontvallen dat ’als iedereen staakte, de spoorwegen snel moesten volgen’.
Hoogstwaarschijnlijk was er niets aan de hand geweest als een van de andere klanten in de groentezaak niet de echtgenote van de NSB-ringleider was geweest. De vrouw liep even later de secretaris van de beruchte NSB-burgemeester Tjeerd van der Weide tegen het lijf en vertelde over de opmerking van De Noo. Niet om hem te verraden, maar om haar gelijk te halen. De secretaris zei namelijk niets van de stakingsgeruchten te geloven. De secretaris briefde de uitlatingen van De Noo aan zijn burgemeester door, die ze kort verifieerde bij de echtgenote van Rosendahl en vervolgens op pad ging met een van zijn handlangers om De Noo persoonlijk te arresteren. Een of meer politiemensen deden nog een poging om de stationschef te waarschuwen dat hij moest vluchten, maar het was al te laat. Van der Weide hem overbrengen naar het standgerecht Amsterdam, dat hem 2 mei 1943 ter dood veroordeelde en nog diezelfde dag executeerde.
Zijn ’verraadster’ is na de oorlog vrijgesproken. Ook de aanklager vond dat er geen sprake was van opzet, maar eerder van ’onvoorzichtig geklets met een treurig gevolg’. Burgemeester Tjeerd van der Weide kreeg in 1946 de doodstraf voor een reeks van wandaden, waarbij zijn behandeling van De Noo nadrukkelijk werd genoemd. Als een van de weinige NSB-burgemeesters is de doodstraf ook daadwerkelijk voltrokken.
Haarlem
De Nederlandsche Spoorwegen eerden hun stationschef na de oorlog met een plaquette in de vestibule van ’zijn station Velsen IJmuiden-Oost. De gedenkplaat hangt nu in de aankomsthal van station Haarlem.
Zie ook de informatie bij de Oorlogsgravenstichting.
Terug naar monument Velsen Plein 1945.
Dagblad voor Noord-Holland van 3 mei 1943.
IJmuider Courant 11 februari 1948.
IJmuider Courant 12 februari 1948.
De Plaquette die nu in de onderdoorgang van het station Haarlem hangt.
